Zaključci Investicione konferencije IRB-a: Potreban pristup „Otvorenom balkanu“

Na jednom mjestu, konferencija je okupila veliki broj relevantnih učesnika iz poslovne i akademske zajednice, javnog sektora, finansijskih i ostalih partnerskih institucija IRBRS iz regiona i šire. Konferencija se bavila aktuelnim globalnim dešavanjima i njihovim uticajima na domaća društveno-ekonomska kretanja i investicionu atraktivnost Republike Srpske u međunarodnim okvirima.

S obzirom na ciljeve i očekivanja od Druge investicione konferencije, u nastavku se daju najznačajniji zaključci i poruke konferencije, kako bi se doprinijelo daljem pozicionisanju Republike Srpske na listi poželjnih investicionih destinacija:

Ključne komparativne prednosti Republike Srpske u privlačenju stranih investicija su dobar geostrateški položaj, blizina evropskog tržišta i dostupni prirodni resursi koji, uz racionalno korišćenje mogu biti okosnica daljeg privrednog rasta i razvoja Srpske. I do sada je, Vlada Republike Srpske kontinuirano radila na unapređenju domaćeg investicionog ambijenta, prije svega putem stimulativne poreske i politike davanja podsticaja u privredi.

Veliki investicioni ciklus od oko četiri (4) milijarde KM koji je pokrenula Vlada Republike Srpske u oblastima putne infrastrukture i energetike predstavlja značajni impuls realizaciji i privatnih investicija, kako domaćeg tako i stranog kapitala. Ovo iz razloga jer se radi o pozitivnoj poruci potencijalnim investitorima u pogledu stabilnosti našeg političkog, poslovnog i, u konačnici investicionog ambijenta.

Međutim, dodatno je prepoznata potreba za:

• pristupanjem inicijativi „Otvoreni Balkan“, što podrazumijeva preduzimanje značajnih aktivnosti i napora na usklađivanju naših procedura sa zahtjevima koji proizilaze iz ove inicijative. Procjena je da za ova usklađivanja potreban period od oko 12 mjeseci;
• uključivanje u rad platforme „Invest otvoreni Balkan“, čije je uspostavljanje najavljeno u okviru inicijative „Otvoreni Balkan“. Platforma je namijenjena promociji investicionih potencijala i privlačenju stranih investitora u zemlje članice inicijative;
• većom efikasnošću u sprovođenju administrativnih procedura, na svim nivoima;
• nastavkom i dodatnim inteziviranjem započetih aktivnosti na digitalizaciji javne uprave što, samo po sebi doprinosi poboljšanju poslovne efikasnosti i ukupne atraktivnosti Republike Srpske za nova ulaganja;
• dodatnim jačanjem kvaliteta i konkurentnosti domaće radne snage, kroz unapređenje obrazovnog sistema, njegovo usklađivanje sa potrebama i preferecijama privrede te primjenu tzv. dualnog obrazovanja.

Razvojne banke imaju značajnu ulogu kada je u pitanju investiciona promocija. Uloga razvojnih finansijskih institucija ogleda se u pružanju promotivne, logističke i finansijske podrške kod realizacije novih ulaganja, konceptualno i strateški usaglašenih sa nacionalnim razvojnim prioritetima.

Za uspjeh u tim procesima, saradnja sa komercijalnim bankama ima veliki značaj. Prema zaključcima konferencije, ključni pravci jačanja uloge i odgovornosti razvojnih banaka u području investicione promocije prepoznati su u sljedećem:

• angažovanje na identifikovanju investicionih mogućnosti i pripremi konkretnih projekata, na nacionalnom, lokalnom i individualnom – poslovnom nivou, kao i pružanje podrška u pronalaženju potencijalnih investitora koji bi bili spremni učestvovati u njihovoj realizaciji (uspostavljanje baze dostupnih projekata za finansiranje).
• uspostavljanje i kontinuirani razvoj inovativnih instrumenata za ublažavanje svih oblika komercijalnih i nekomercijalnih rizika koji prate ulaganja, a mogu doprinijeti i poboljšanju konkurentnosti naših izvoznika, posebno u kontekstu aktuelnih gestrateških poremećaja.

Uvođenje ovih instrumenata ostvarivo je kroz saradnju sa specijalizovanim finansijskim institucijama ili putem integrisanja funkcije osiguranja u vlastite poslovne modele razvojnih banaka;

• jačanje saradnje javnog sa komercijalnim finansijskim sektorom na realizaciji projekata koji podržavaju nove investicije te dalju ekspanziju već postojećih ulaganja domaćih i stranih investitora.

Primjena instrumenata osiguranja od rizika ima potencijal da doprinese ublažavanju percepcije političkog rizika od strane investitora. Nepovoljna politička percepcija prevashodno je povezana sa složenom ustavnom i političkom strukturom BiH.

U proteklom periodu, IRBRS je načinila značajan iskorak kada je u pitanju investiciona promocija Republike Srpske, primjenjujući modalitet direktnog i indirektnog promovisanja. S tim u vezi, ključne preporuke za inteziviranje aktivnosti na ovom polju su:

• nastavak započetih aktivnosti IRBRS na promovisanju investicionih profila Republike Srpske i njenih lokalnih zajednica, zatim održavanje i kontinurano širenja informacionog sadržaja i obuhvata Baze za investitore;
• uspostavljanja multisektorskih instrumenata, u saradnji sa drugim relevantnim institucijama Republike Srpske, za pružanje podrške kod prijema novih investitora. Ovo može uključivati administrativnu i logističku podršku kroz cjelokupni proces realizacije njihovih ulaganja;
• sprovođenje projekata povezivanja domaćeg sa poslovnim sektorom naše dijaspore.

Ključnu ulogu kod uspostavljanja i realizacije ovih projekata može preuzeti Inesticiono-razvojna banka, zajedno sa mrežom predstavništava Republike Srpske u inostranstvu.

Republika Srpska raspolaže značajnim prirodnim potencijalima, posebno u područijima energetike i proizvodnje energije iz obnovljivih izvora, rudarstva, drvoprerađivačke industrije i poljoprivrede. Prirodni potencijali otvaraju prostor novim ulaganjima gdje je imperativ na njihovom postavljanju u funkciju dinamičnog privrednog rasta i razvoja Republike Srpske. Usvajanjem Zakona o električnoj energiji i Zakona o obnovljivim izvorima energije, u Republici Srpskoj izgrađen je učinkovit i konkurentan formalni okvir za privlačenje ulaganja u oblast proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora.

Mogućnosti poboljšanju investicione atraktivnosti poljoprivrednog sektora prepoznate su kroz:

• povećanje sektorske produktivnosti, zahvaljujući sprovođenju stimulativne politike za nova ulaganja u modernizaciju i tehnološko opremanje poljoprivredne proizvodnje, kao i ulaganja na uspostavljanju sistema novodnjavanja što posebno dobija na značaju u okolnostima evidentnih klimatskih promjena i sve ekstremnijih vremenskih uslova;
• dodatna ulaganja u povećanje domaćih prerađivačkih kapaciteta.

Jedinice lokalne samouprave mjesta su na kojima investicije dostižu svoj puni potencijal i gdje su u najvećoj mjeri vidljivi njihovi stvarni efekti na poboljšanje standarda i uslova življenja svih naših građana. Međusobnom konkurencijom i takmičenjem lokalnih zajednica u privlačenju investicija pozitivno se utiče i na atraktivnost ukupnog investicionog ambijenta Republike Srpske. S tim u vezi, preporuke su sljedeće:

• raditi na uspostavljanju i održavanju povoljnog (lokalnog) poslovnog okruženja, „prijateljski raspoloženog“ prema novim ulaganjima domaćih i stranih investitora, kroz dostupne programe (poput programa BFC SEE – program sertifikacije opština sa povoljnim poslovnim okruženjem u jugoistočnoj Evropi);
• veći angažman lokalnih administracija na privlačenju, stvaranju pretpostavki i pružanju podrške (administrativne, stručne, logističke) uspješnoj realizaciji investicija i drugih projekata od razvojnog značaja;
• dodatno raditi na izgradnji i jačanju lokalne poslovne infrastrukture (uspostavljanje i opremanje poslovnih i industrijskih zona, tehnoloških parkova i inovacionih centara, slobodnih zona i sl.), u svim onim slučajevima gdje je prepoznat potencijal koji ova infrastruktura može imati kod privlačenje novih ulaganja.

Sredstva za razvoj poslovne infrastrukture dostupna su kroz programe saradnje sa Vladom Republike Srpske, kao i donatorskim i drugim finansijskim organizacijama. Rad na njihovoj realizaciji zahtjeva odgovarajuće lokalne, administrativne kapacitete za pripremu projekata i upravljanje projektnim ciklusom.

Tokom konferencije, kao ključne prepreke dosadašnjeg procesa ulaganja prepoznate su u nepovoljnoj percepciji političke situacije u Bosni i Hercegovini i pravnoj nesigurnost, odnosno dugotrajnosti sudskih i drugih administrativnih postupaka. Prevazilaženje ovih prepreka zahtjeva uspostavljanje širokog konsenzusa na svim nivoima u Bosni i Hercegovini. Radi se o dugotrajnom procesu na čiji se ishod ne može čekati, barem kada je u pitanju rad na investicionoj promociji i pozicionisanju Republike Srpske na globalnoj mapi poželjnih mjesta za ulaganja.

Globalne geostrateške poremećaje i krizu koju oni neminovno sa sobom nose, Republika Srpska dočekuje stabilna i otvorena za sve investitore čije namjere odgovaraju njenim dugoročnim prioritetima i viziji budućeg društveno-ekonomskog rasta i razvoja.

Republika Srpska je dobro mjesto za ulaganja. Zato, Dobro došli u Republiku Srpsku!

Zaključke konferencije, Investiciono-razvojna banka Republike Srpske uputiće Vladi Republike Srpske na razmatranje, u cilju zajedničke izrade konkretnih mjera i koordinisanja aktivnosti na investicionoj promociji Republike Srpske.