Štednja građana u bankama u Republici Srpskoj, uključujući i tekuće račune, iznosila je na kraju trećeg kvartala 2021. godine čak 3,9 milijardi KM i veća je za 219 miliona KM ili šest odsto u odnosu na kraj 2020. godine. Međutim, postoje razlike u kretanju ovih depozita. Oročena štednja čini 71,9% ukupne štednje građana i bilježi pad za jedan procenat, a štednja po viđenju bez tekućih računa građana iznosi 28,1% ukupne štednje stanovnika Srpske i veća je za devet odsto u odnosu na kraj 2020. godine.
Iako najveći broj građana u bankama čuva relativno sitne iznose, ali ima i depozita sa značajnim sumama.
Ekonomisti smatraju da je više razloga uticalo da građani ne ostavljaju sav novac u slamaricama kod kuće.
„Na rast štednje građana u bankama su prije svega uticale veće mogućnosti da se naši radnici zapošljavaju na prostoru Evropske unije gdje je zbog nedostatka radne snage i dodatnog štampanja novca došlo do nominalnog rasta zarada koje se prelijevaju i na prostor BiH”, smatra Goran Radivojac, profesor Ekonomskog fakulteta u Banjaluci.
Zbog kamata kupuju stanove
Podaci Agencije za bankarstvo Republike Srpske pokazuju da štednja građana po viđenju raste, dok oročena štednja pada, što može uticati na ročnu usklađenost aktive i pasive, na šta banke moraju obratiti posebnu pažnju.
Niske kamatne slope nisu stimulativne za oročenu štednju.
„Niske kamatne stope su problem već nekoliko godina. Međutim, još veći problem su realno negativne kamatne stope gdje štediše de facto plaćaju banci naknadu što čuva njihov depozit, što je destimulativno za štednju, ali je usmjerilo viškove novca na tržište nekretnina. Stoga smo svjedoci kontinuiranog rasta cijena nekretnina. Dakle, zbog nepovoljnih kamatnih stopa sve više se odlučujemo da, umjesto da oročimo depozit, kupimo neku nekretninu sa namjerom da očuvamo realnu vrijednost naše usteđevine”, ukazuje Radivojac.
Ali i tu postoji potencijani problem, a udarac po džepu bi mogao biti značajan.
Radivojac upozorava da će u jednom trenutku mnogi poželjeti da prodaju tu nekretninu, ali neće biti likvidnih kupaca, što znači da pomenuti proces neće moći dugo trajati.
Šta se radi sa našim novcem?
U periodu od 2016-2019. godine kretanje štednje građana (bez uključenih tekućih računa), i kredita datih građanima je bilo približno jednako i krediti građana su gotovo u potpunosti pokriveni njihovom štednjom.
U 2020. godini, krediti dati građanima su rasli, a štednja je ostala na istom nivou, tako da je stopa pokrivenosti kredita štednjom građana manja za 1,1 procentni poen u odnosu na kraj 2019. godine, tj. štednja građana je manja od kredita datih građanima.
Tokom devet mjeseci prošle godine, krediti stanovništvu su porasli za sedam procenata, a štednja građana je veća za 1%, što je dovelo do pada stope pokrivenosti kredita datih građanima sa štednjom građana za 5 procentnih poena u odnosu na kraj 2020. godine.
Krediti dati građanima veći su za 230 miliona KM od štednje građana.
Međutim, kada se dodaju tekući računi građana, koji su veći za 182 miliona KM ili 16%, vidimo da su ukupni depoziti građana veći za 219 miliona KM ili 6%.
Stopa koja se dobije kada se krediti građana podijele sa depozitima građana iznosi 71,2% i veća je za 0,8 procentni poen u odnosu na kraj 2020. godine, što govori da su krediti više rasli od depozita, ali i o tome da se depozitima građana finansiraju u potpunosti njihovi krediti i da se značajan dio koristi za druge namjene, pokazuju podaci Agencije za bankarstvo Republike Srpske, jer bez štednje nema ni investicija.
„NA BANCI” IMAMO PO 3.250 KM
Nakon pojave koronavirusa građani su, po ocjeni ekonomista, ostavljajući novac „na bankama”, pokušali da se na određeni način obezbijede u nesigurno vrijeme.
Bankari znaju reći da se u svakoj krizi, sada i zbog pandemije, uvijek štedi.
Jedni prebacuju novac u evre i štede za crne dane.
Ako se 3,9 milijardi KM štednje građana podijeli sa procjenama o broju stanovnika u Srpskoj (1,2 miliona), dođe se do podatka da svako od nas na računu u banci ima oko 3.250 KM.
Znamo da će se mnogi na ovo nasmijati, ironično.
Jedni, jer nemaju taj iznos, a kod drugih ima i više nula.
Zato se i računa prosjek.
I ne treba zaboraviti ni one koji sami čuvaju svoj novac, u samo njima znanim štekovima.
TRAŽE SE SEFOVI
U bankama Srpske je krajem septembra prošle godine bilo ukupno 2.180 korisnika sefova (17 korisnika više u odnosu na kraj 2020. godine).
Banke u Srpskoj su na dan 30. septembra 2021. godine imale otvorenih ukupno 1.024.901 računa fizičkih lica u KM (tekući/transakcioni računi, žiro računi), što je za 0,8% manje u odnosu na 31. decembar 2020. godine i 267.267 devizna računa fizičkih lica (1,6% više u odnosu na kraj 2020).
Shodno Zakonu o unutrašnjem platnom prometu, učesnici u platnom prometu (pravna lica, preduzetnici i fizička lica), kod banaka mogu imati jedan ili više otvorenih računa.
BESPLATAN SAVJET
Ekonomisti smatraju da se moze očekivati da će nominalni dohodak građana rasti zbog inflacije i opšteg rasta cijena u našem okruženju.
„Tu mislim na EU. Ostaje otvoreno pitanje realnog dohotka i vrijednosti potrošačke korpe na koje možemo dobiti odgovor tek kada ovaj inflatorni talas prođe. Dakle, treba biti oprezan i ne ići u bilo kakvu krajnost, niti što se tiče štednje, a ni investiranja, već težiti da se napravi neka kombinacija imovine kojom naši građani raspolažu”, istakao je Radivojac.
KONVERTIBILNA MARKA ISPRED STRANE VALUTE
Depoziti u domaćoj valuti bilježe rast u odnosu na one u stranoj valuti.
Prema prikazanoj sektorskoj strukturi, depoziti građana čine 56,2% ukupnih depozita i smanjili su svoje učešće u ukupnoj strukturi depozita za 3 procentna poena zbog bržeg rasta depozita vlade i vladinih institucija, koji su povećali svoje učešće za 4,5 procentnih poena u odnosu na kraj 2020. godine.
Depoziti vlade i vladinih institucija veći su za 410,9 miliona KM ili 66 odsto, državnih i javnih preduzeća za 84,6 miliona KM ili 26 procenata, privatnih preduzeća za 191,6 miliona ili 20%, depoziti građana za 252,6 miliona KM ili 7 odsto, neprofitnih organizacija za 13,5 miliona KM ili 13%, nebankarskih finansijskih institucija za 41,8 miliona KM ili 15% i ostalih depozita za 7 miliona KM ili 42 odsto u odnosu na kraj 2020. godine.
autor:faktromagazin.ba, tekst je izašao u štampanom izdanju FM 33 od 3.februara 2022.godine
