KAD ISTINA PROGOVORI: Komisija za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji
MEDIJSKI RAT: Srbi od početka „dežurni krivci”
Srbi su u medijskim izvještajima tokom rata u BiH prikazani kao napadači i agresori u poređenju sa hrvatskom i bošnjačkom/muslimanskom stranom, naglašava se u izvještaju Komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji. Srpska strana je, pretežno, prikazivana u negativnom kontekstu, a navode i konkretne primjere. Imajući u vidu da su sukobi u BiH medijski opširno ispraćeni, u istraživanju Komisije izabrana su dva dnevna lista koja predstavljaju vodeće novinske kuće na anglosaksonskom govornom području (Njujork tajms i Gardijan). Iako nije iscrpna, kvantitativna analiza opšte slike o Srbima dovela je do formiranja nekoliko izuzetno čvrstih zaključaka:
Njujork tajms i Gardijan pokazali su visok nivo međusobnih sličnosti; – Srpska strana je ta koja je dosljedno predstavljena kao napadač; – Druge etničke grupe, naročito Bošnjaci, predstavljeni su kao žrtve, odnosno napadnuta strana; – Opisi ratnih aktivnosti bili su detaljni i obuhvatali su različite izraze: od tipičnih za svaki moderni sukob do specifičnih vezanih za rat u BiH; – Srpska strana bila je pokretač ratnih aktivnosti i počinilac najtežih zločina; – Srpska strana dosljedno je opisivana u negativnom kontekstu. Takođe, vrlo važna činjenica odnosi se na nesklad u terminu vojska. Naime, muslimanske snage su se dosljedno karakterisale na ovaj način i to mnogo češće nego srpske. Istraživači smatraju da razlog leži u činjenici da su muslimani, sa svojim političkim i vojnim institucijama, definisani kao jedina legitimna (otuda i česta upotreba izraza legitimna ili vladina kao epiteta kojima se opisivala). Suprotno tome, srpske političke institucije obično su bile napisane pod navodnicima (na primjer, Nikola Koljević, zamjenik predsjednika „parlamenta” bosanskih Srba, itd.). Opisani zaključci mogu se sažeti u jasnu i jednostavnu poruku. Izvještavanje o ratu u BiH dalo je sliku u kojoj su se sukobljene strane jasno razlikovale. S jedne strane bila je srpska strana, kao „loš” napadač. S druge strane, Hrvati koji žive na teritoriji BiH, a naročito Bošnjaci, prikazani su kao strana protiv koje su počinjena različita ratna djela. Tako su ove dvije etničke grupe postale de fakto „dobra” strana, imajući u vidu, dosljedno, negativnu karakterizaciju Srba. Ova nesumnjivo pojednostavljena slika ponovo je potvrđena i ponovljena kroz, praktično, svaki novinski članak. S obzirom na to da je samo Gardijan ratu u BiH posvetio gotovo 2.000 naslova (stvarni broj je i veći), čitaocu postaje jasno koliko je snažno, neprestano i dugotrajno pojednostavljeno ovo tumačenje. U završnom izvještaju Komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji podsjeća se šta je 2018. govorila bivša novinarka Gardijana Melani Filips, koja je u toj novinskoj kući radila oko 25 godina. Naročito se osvrnula na jedan događaj, koji je bio u vezi sa ratom u BiH. Pojasnila je šta je pisala jedna njena koleginica, koja nikada nije bila, bar u to vrijeme, na ratom zahvaćenom prostoru. „Sjećam se konkretno jednog teksta koji je napisala, a na naslovnici je bio naročito efektan. Desio se neki grozan, tragičan događaj, mnogo ljudi je izgubilo živote, a ona je opisala potresnu scenu iz nekog sela u srcu svih tih problema, opisala je neki ojađeni konvoj. Kamioni su nailazili, a u prikolici jednog, ona je u detalje opisala kako je prikolica tog kamiona bila krcata izbjeglicama, opisala je kako su izgledali, žene su sjedile ovako, nosile su marame na glavama i sjedile su pognutih ramena, a djeca su bila tiha i nije bilo nijednog muškarca jer su svi pobijeni, i… Znate, priča je bila izuzetno potresna – i krajnje netačna”. Filips je navela da ta novinarka nikad nije bila tamo. „Nije to vidjela! Sve je to izmislila! A u Gardijanu, gdje, zaprepastićete se kad ovo čujete, neki čak imaju i nekakav tračak savjesti, ljudi su govorili: „Zar je stvarno moguće da smo pustili u štampu nešto što, ono, nije istina?“ A drugi su odgovarali: „Ma ne! Sve je u redu. Apsolutno je u redu što smo to pustili u štampu jer to i jest šira istina.“ Šta je šira istina? Svi su znali širu istinu: bilo je van svake rasprave da su Srbi negativci, a Muslimani žrtve. To je bila šira istina i sve što je nju dočaravalo bilo je prihvatljivo, jer je dočaravalo „širu istinu“. Po tome, činjenica da je to laž uopšte nije laž. To je u stvari istina. Tako se tamo razmišljalo. Upravo takvo razmišljanje, taj koncept „šire istine“ bio je faza u evoluciji propagande hladnog rata.
A.J.
KO JE RADIO ZA MUSLIMANE?
Muslimanska politička vrhuška je tokom rata angažovala moćne firme za odnose sa javnošću, čiji posao je bio da ubrzaju protok informacija, koje su im odgovarale, a sve na štetu Srba. Dijana Džonston detaljno objašnjava suštinu ugovora, kao i ostali koji su sarađivali sa agencijama za odnose sa javnošću, koje su tokom ratova na Balkanu angažovali Hrvati i Muslimani: „Dana 23. juna 1992. Izetbegovićeva vlada u Sarajevu. . . . potpisala je ugovor sa firmom „Rader Fin“ kako bi promovisali istaknutiju ulogu vođstva Sjedinjenih Država na Balkanu. Agencija je u tu svrhu preduzela impresivan niz aktivnosti, od kojih je najznačajnija to što su osnovali „Bosanski centar za kriznu komunikaciju“ u saradnji sa američkim, britanskim i francuskim medijima: poduka o medijskom imidžu za bosanskog ministra spoljnih poslova Harisa Silajdžića; slanje obavještenja za štampu članovima Kongresa Sjedinjenih Država i „faksova sa vijestima“ o razvoju situacije u Bosni i Hercegovini na preko 300 adresa, u koje se ubrajaju najistaknutiji svjetski mediji i članovi parlamenata; pisanje 17 pisama potpisanih od strane Izetbegovića i Silajdžića, a upućenih vodećim svjetskim zvaničnicima; organizacija konferencija za štampu i intervjua sa bosanskim predstavnicima na međunarodnim konferencijama; organizacija ličnog kontakta između Silajdžića i Ala Gora, Margaret Tačer, i drugih uticajnih ličnosti, u koje se ubraja i 17 senatora Sjedinjenih Država; plasiranje članaka na novinske stranice Njujork tajmsa, Vašington posta, Ju-Es-Ej tudeja, Vol strit džurnala…
AMERIČKA PROPAGANDA!
Novinar i istraživač Geri Vilson piše u članku pod naslovom „Dejtonski sporazum prekraja Evropu“ sljedeće: „Većina medijskih izvještaja o dešavanjima na Balkanu bilo je senzacionalizovano i krcato citatima izvora iz Stejt departmenta, CIA ili Pentagona. Kad se to dešava u drugim zemljama, zove se propaganda. Kad se dešava ovdje, oni se prave da je to samo „objektivno novinarstvo“. Da nasumično odaberete desetak državljana Sjedinjenih Država i pitate ih koji je najagresivniji narod na svijetu, najmanje jedno će reći Srbi“ , podsjeća se u izvještaju Komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji.
