Za razliku od zemlja u okruženju, gdje se nižu naslovi da je „grad napravio haos”, u Republici Srpskoj to nije slučaj. Direktor Javnog preduzeća „Protivgradna preventiva Republike Srpskeˮ Tihomir Dejanović u intervjuu za Faktor precizira da su uspješno odradili prvu četvrtinu ovogodišnje protigradne sezone. Iako su svjesni da ih čeka vrelo ljeto, Dejanović naglašava da su tenički i kadrovski spremni te da je nabavka protivgradnih raketa završena i prije početka protivgradne sezone. U razvoj „Protivgradne preventive” uloženo je 25 miliona maraka, jer su, kako ukazuje, Vlada Republike Srpske, odnosno Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede prepoznali da je pravi odgovor na klimatske promjene aktivna zaštita od grada. Osim teritorije Srpske, od grada brane i dio Federacije BiH, koja nema vlastitu službu protivgradne zaštite. Cilj je, pojašnjava Dejanović, dalje širenje u FBiH, kako bi dobili što širi branjeni prostor i povećali efekte rada. U planu je i da završe projekat izgradnje 30 automatskih protivgradnih stanica, sa pratećim komunikacionim stubovima u regionu Podrinja.
FAKTOR: Uspješno je počela još jedna sezona za „Protivgradnu preventivu Republike Srpske”. Kakvi su rezultati?
DEJANOVIĆ: Sezona protivgradne zaštite u Republici Srpskoj traje od 15. aprila do 15. oktobra, što je zakonski regulisano i može se reći da smo uspješno odradili prvu četvrtinu sezone.
Za 13 dana ovogodišnjih dejstava (do 9.juna) utrošili smo 623 rakete i oko 1.000 litara meteorološke otopine za prizemne generatore i zaista nismo imali značajnije štete od grada.
U Republici Srbiji su dejstvovali 22 dana i ispalili preko 4.500 protivgradnih raketa, a štete nije da nisu imali, kako smo mogli da vidimo u medijima.
Pred nama je još dosta vremena, koje bih volio da također efikasno završimo kada je u pitanju odbrana od grada, ali po prognozama – očekuje nas vrelo ljeto.
To je idealno vrijeme za pojave grmljavinskih nepogoda praćenih gradom, koji je hidrometeor, elementarna nepogoda od koje naša i svjetska privreda trpi veliku štetu.
FAKTOR: Jedna raketa košta oko 600 KM, a spriječi milionske štete.
DEJANOVIĆ: Od ove godine je u valu poskupljenja i cijena protivgradnih raketa otišla na 670 maraka, što nije malo te će tehnika i znanje u budućnosti biti još presudniji u vršenju naše djelatnosti.
Mi smo u ovu protivgradnu sezonu ušli sa 2.650 raketa preostalih iz prošlogodišnje sezone i nabavili smo još 1.300 raketa u ovogodišnjoj sezoni.
Moram zahvaliti Vladi Republike Srpske, jer su sredstva za nabavku protivgradnih raketa obezbijeđena prije početka protivgradne sezone.
FAKTOR: Kakva je ukupna opremljenost sistema protivgradne zaštite Republike Srpske i koliko novca su Vlada, odnosno Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede uložili u te namjene?
DEJANOVIĆ: Lično smatram da je Javno preduzeće „Protivgradna preventiva Republike Srpskeˮ u regionu tehnički najopremljenije. Metodološki smo najdalje otišli upravo koristeći maksimum od mogućnosti radarske tehnike u kombinaciji sa naukom, odnosno meterologijom.
Mi danas pokrivamo 38 lokalnih uprava u Republici Srpskoj i FBiH, kao i Brčko distrikt.
Imamo tri protivgradna centra, Nova Topola, Bijeljina i Trebinje; dva radarska centra na području Borja i Jahorini, opremljena američkim meteorološkim radarima „Enterprajz”, 101 automatsku protivgradnu stanicu, 200 klasičnih protivgradnih stanica sa strijelcima i 35 prizemnih generatora srebro-jodida.
Sve pobrojano posjedujemo zahvaljujući Vladi Republike Srpske, odnosno Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, koji su prepoznali da je pravi odgovor na klimatske promjene aktivna zaštita od grada i stoga su u razvoj Javnog preduzeća „Protivgradna preventiva” uložili 25 miliona maraka.
Zbog toga danas možemo govoriti o uspješnim rezultatima našeg rada.
FAKTOR: Protivgradna zaštita Republike Srpske od ove elementrane nepogode brani i dio Federacije BiH?
DEJANOVIĆ: Što se tiče Federacije BiH, ona nema vlastitu službu protivgradne zaštite te su četiri lokalne uprave Tuzlanskog kantona ušle u naš sistem, prepoznajući značaj odbrane od grada i uzajamnu korist.
U našem sistemu su Gradačac, Lukavac, Srebrenik te Čelić.
Lokalne uprave iz FBiH su svojim sredstvima izgradile sistem protivgradnih stanica po našim specifikacijama te same snose troškove operativnog rada i nabavke protivgradnih raketa, slično kao i Brčko distrikt.
Cilj nam je i dalje širenje u FBiH, kako bi smo dobili što širi branjeni prostor i povećali efekte rada.
Takođe, u planu nam je i da završimo projekat izgradnje automatskih protivgradnih stanica, njih 30, sa pratećim komunikacionim stubovima u regionu Podrinja.
Navedeni projekat je u potpunosti finansiran od Vlade Republike Srbije sa milion evra, a u cilju jačanja protivgradne zaštite u Republici Srpskoj, jer sa našeg područja u Republiku Srbiju dolazi najviše gradonosnih oblaka.
Radovi su u toku i po obećanjima izvođača biće okončani i prije roka.
FAKTOR: Kakva je saradnja sa kolegama u okruženju, budući da se gradonosni oblak mijenja i prostorno i vremenski, kreće se i ne poznaje nikakve granice? Problem je Hrvatska?
DEJANOVIĆ: Upravo iz tih razloga djelatnost suzbijanja grada mora se sprovoditi jedinstveno na što većoj i kompaktnijoj teritoriji, odnosno tamo gdje ima ekonomskog smisla da se štite poljoprivredne kulture nezavisno od državnih, političkih ili administrativnih granica.
Ovaj princip jedinstvenosti branjene teritorije je tada i metodološki i ekonomski najisplativiji.
Hrvatska nam je prvi komšija i neprovođenje aktivnosti u cilju protivgradne zaštite na njenoj teritoriji predstavlja potencijalnu opasnost i za nas. Sva oblačnost iz sjevernih pravaca kretanja na naše područje dolazi preko Hrvatske i kada njihova protivgradna zaštita ne djeluje postoji potencijalna opasnost da oblačnost u zreloj fazi sa već formiranim gradom dođe na naše područje i tada se smanjuju efekti našeg dejstva, jer je nemoguće suzbiti već formiran grad.
Od 2017. godine pa još najmanje tri puta obraćao sam se predsjedniku i Vladi Republike Hrvatske, te direktorici tamošnjeg Državnog hidrometeorološkog zavoda da ih upozorim za posljedice po njih, te potencijalno po nas, a prije svega da ne poštuju zakon o odbrani od grada, koji je na snazi.
Nikada nisam dobio odgovor ni od jedne strane, a kod njih se štete od grada samo sabiraju. Srbiju, što se tiče šteta od grada i protivgradne zaštite, puno je teže komparirati, jer je njihova branjena teritorija praktično čitava Republika.
Oni brane preko 7,7 miliona hektara u odnosu na naših 1,4 miliona i veća je vjerovatnoća da se na tolikom prostoru dese jake nepogode. Imaju 13 radarskih centara i više od 1.400 protivgradnih stanica.
VIŠE METEOROLOGA OD SVIH
Dejanović je za Faktor naglasio da, osim savremene opreme, u „Protivgradnoj preventivi Srpske” su angažovali i značajan broj potrebnih kadrova.
„Imamo novu tehniku koju stalnim usavršavanjem naših kadrova koristimo do maksimuma.
Od ove godine na našem glavnom Protivgradnom centru u Novoj Topoli dežuraju 4 meteorologa, što je više meteorologa nego što ima bilo koji hidrometeorološki zavod u BiH, a to je i najveći broj meteorologa, ne samo u regionu, nego i u Evropi, koji je zaposlen na jednom protivgradnom centru”, istakao je Dejanović.
GRAD VELIČINE TENISKE LOPTICE
Direktor „Protivgradne preventive Republike Srpske“ podjeća da 70 procenata oblačnosti dolazi na naše područje sa jugozapada, odnosno juga i preko nas ide u Hrvatsku ili Srbiju.
„Činjenica je, i nakon više godina se vidi da nije slučajnost, da ta oblačnost kod nas prođe sa minimalnim ili nikakvim štetama od grada, a kod njih napravi desetine milona evra štete.
Ilustrativan je 25. jun 2021. godine kada smo mi dejstvovali na oblak koji je krenuo od Čelinca i ispalili oko 40 protivgradnih raketa.
Kod nas je dao pojavu sugradice u pljusku, bez štete, a kada je prešao u Hrvatsku, i kada je, nakon nekih 20 kilometra vazdušne linije prestalo dejstvo srebrnog-jodida koji smo mi unijeli, počeo je da pada grad veličine teniske loptice i stradala je cijela Požeška kotlina, poljoprivreda, objekti, krovovi, automobili…
autor:faktormagzin, tekst je izašao u FM 51 štampanom izdanju od 9 juna 2022. godine
